بلاک چین در انرژی نیز همانند صنایع دیگر راه خود را باز کرده است. صنایع مختلفِ فعال در حوزه انرژی، هرکدام قسمتی از سازوکار بلاک چین را به کار گرفته‌اند. سلاطین دنیای فناوری نیز روی خوشی به این رویکرد نشان داده‌اند. در نتیجه غول‌های بزرگی مانند آی.بی.ام (IBM)، خدمات مختلفی برای بلاک چین در صنعت انرژی عرضه می‌کنند. این فناوری در کنار فایده‌های بی‌شمار برای انرژی‌های ذخیره‌شده، کاربردهای چشمگیری برای انرژی‌های تجدیدپذیر دارد. شفافیت، غیرمتمرکزسازی، امنیت و تغییرناپذیری از مهم‌ترین ویژگی‌های بلاک چین به حساب میآید. کاهش هزینه‌ها، کمک به پایداری محیط زیست، مدیریت اطلاعات و بهینه‌سازی تامین انرژی از دیگر فایده‌های زنجیره بلوکی در حوزه انرژی به حساب میآید. به لطف این ویژگی‌ها تجارت در حوزه انرژی رونق بیشتری می‌کند. در این مطلب با هم نگاهی به کاربرد بلاک چین در انرژی میندازیم.
نکته: منظور از زنجیره بلوکی در این متن، «بلاک چین» است.
بخش انرژی چگونه فعالیت می کند؟
بلاک چین در انرژی کاربردهای مختلفی دارد. با این حال زمانی می‌توان این کاربردها را به‌درستی پیاده‌سازی کرد که از جنبه‌های مختلف حوزه انرژی آگاه باشیم. از طرف دیگر وقتی از انرژی به‌عنوان منبعی ارزشمند صحبت می‌کنیم، با انرژی‌های مختلفی مانند آب، گاز و برق روبه‌رو هستیم که پس از تولید یا استخراج، از شبکه‌های مختلفی به دست مصرف کننده برسد. با توجه به کاربرد مهم نیروهایی مانند برق و گاز، در ادامه نگاه کوتاهی به انتقال این نیروها میندازیم.
شبکه انتقال برق چه چگونه فعالیت می‌کند؟
شبکه انتقال برق مراحل مختلفی دارد که از شرکت‌های تولید‌کننده آغاز می‌شود و پس از رسیدن به دست مشتری خاتمه می‌یابد. این انرژی با روشهای مختلفی در کشورهای متفاوت توزیع می‌شود. با این حال روشی که به آن اشاره می‌کنیم، شیوه‌ای رایج برای انتقال برق در سرتاسر دنیا به حساب میآید.
تولید برق
وظیفه تامین نیرو بر عهده شرکت‌های تولید‌کننده برق است. به همین دلیل نیز کاربرد بلاک چین در تولید برق اهمیت پیدا می‌کند. این شرکت‌ها برق را از منابع مختلفی آبی و بادی تولید می‌کنند. ناگفته نماند ژنراتورهای تولید انرژی تجدیدپذیر نیز یکی دیگر از روشهای تولید الکتریسیته به حساب میآید. این حوزه از جدیدترین فناوری‌های روزبهره می‌گیرد و انتظار می‌رود در آینده بیشتر شاهد راه‌حل‌های بلاک چین در شرکت‌های تولید برق باشیم.
انتقال برق
الکتریسیته پس از تولید در اختیار شرکت‌های انتقال برق قرار می‌گیرد. این شرکت‌ها برق را بوسیله کابل‌های فشار قوی به شبکه انتقال نیرو می‌رسانند. به زبان ساده‌تر می‌توان بیان کرد برق فشار قوی توسط این شرکت‌ها در مسافت‌های چندین کیلومتری از نیروگاه به شرکت‌ها یا بخشهای توزیع منتقل می‌شود. حفظ تعادل در انتقال برق فشار قوی اهمیت زیاد دارد. به همین دلیل در این فرایند از سازوکار پیچیده‌ای کمک گرفته می‌شود. جالب است بدانید بلاک چین برای انتقال انرژی نیز راه‌کارهای سودمندی دارد.
توزیع برق
انتقال انرژی از شبکه به مصرف‌کننده بر عهده شرکت‌ها یا بخشهای توزیع برق قرار دارد. منظور از مصرف‌کننده، خانه‌ها، شرکت‌ها و کارخانه‌هاست. در کنار توزیع برق، رسیدگی به اتفاقات و رفع وقفه‌های احتمالی برای انتقال برق به مصرف‌کننده به‌عنوان دیگر وظیفه‌های بخش یا شرکت توزیع برق شناخته می‌شود. کاربرد بلاک چین در توزیع برق فایده‌های مختلفی دارد که درباره آن‌ها بیشتر صحبت خواهیم کرد.
شبکه انتقال گاز چه چگونه فعالیت می‌کند؟
فرایند انتقال گاز از پالایشگاه آغاز می‌شود. پس از استخراج گاز، این انرژی گرمابخش توسط لوله‌های بزرگ به بخشهای توزیع‌کننده منتقل می‌شود. در تمامی مراحل انتقال، فشار گاز باید در شرایط مشخصی قرار داشته باشد. لوله‌کشی گاز شهری یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌های هر شهر به حساب میآید. گاز با لوله‌های فشار قوی به نقاط دوردست منتقل می‌شود. سپس از ایستگاه‌های کاهش فشار می‌گذرد تا برای مصرف داخل شهری تعدیل شود. درنهایت گازی که فشار آن متعادل‌شده، در اختیار مصرف‌کننده‌های خانگی و تجاری قرار می‌گیرد. به لطف کاربرد بلاک چین در انرژی، تجارت گاز و فرآورده‌های نفتی آسان‌تر می‌شود. رصد مراحل انتقال انرژی، کنترل دقیق ذخایر و مستند‌سازی تغییرناپذیر، قسمتی از فایده‌های بلاک چین در انرژی به حساب میآید.
تا کنون بلاک چین چه تاثیری بر صنعت داشته است؟
استارتاپ‌های بی‌شماری در سرتاسر دنیا برای بهره‌گیری از کاربرد بلاک چین در حوزه انرژی فعالیت می‌کنند. استفاده از این فناوری تاکنون تاثیرات چشمگیری در صنایع مختلف انرژی داشته است. شرکت‌های مختلف در حوزه نیرو با بلاک چین توانسته‌اند به میزان زیادی هزینه‌ها را کاهش دهند. جالب است بدانید به کمک این فناوری، پایداری محیط زیست افزایش پیدا می‌کند و جلوی بسیاری از آلودگی‌ها در حین تولید و انتقال انرژی گرفته می‌شود. به لحاظ زمان نیز انتظار می‌رود این روند در آینده نیز ادامه پیدا کند و تاثیرات بیشتری را از اثربخشی بلاک چین در صنعت تولید و انتقال انرژی شاهد باشیم. در این زمینه می‌توان به کنسرسیوم ۷ غول نفتی آمریکا اشاره کرد. شرکت‌های بزرگی مانند اِکسون‌موبایل (ExxonMobile ) و شِوران (Chevron) از اعضای این کنسرسیوم به حساب می‌آیند. این شرکت‌ها برای تشکیل اولین کنسرسیوم لاکچین هم‌پیمان شده‌اند.
چگونه بلاک چین می تواند تراکنش ها را در صنعت انرژی بهبود بخشد؟
بلاک چین، دفترکل دیجیتال تغییرناپذیری است که تراکنش‌ها در آن نگهداری می‌شود. دفتری که از آن صحبت می‌کنیم کاملاً رمزنگاری شده و اطلاعات هر چیز ارزشمندی در آن ثبت می‌شود. اطلاعات در این فناوری در بلاک‌های دیجیتالی ذخیره می‌شود. این بلاک‌ها همانند زنجیر به هم مرتبط هستند. به همین دلیل به این فناوری بلاک چین می‌گویند. این اطلاعات در اختیار مجموعه مشخصی قرار دارند. درواقع اطلاعاتی که از آن صحبت می‌کنیم در شبکه‌ای از رایانه‌هایی نگهداری می‌شود که شبکه بلاک چین را تشکیل می‌دهد. انصافاً باید گفت کاربرد بلاک چین در انرژی، بازتاب سودمندی در حوزه‌های مختلف انرژی دارد که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.
افزایش امنیت
تراکنش‌های نفت خام با استفاده از این فناوری در بستر زنجیره بلوکی ذخیره می‌شود. پیاده‌سازی این تراکنش‌ها در این بستر، افزایش امنیت اطلاعات را به‌دنبال دارد. از طرف دیگر شفافیت تراکنش‌ها افزایش پیدا می‌کند. در این زمینه می‌توان به شرکت ناتیکسیس (Natixis)، اشاره کرد. این شرکت فرانسوی، اولین مجموعه‌ای است که راه‌حل‌های بلاک چین را برای تراکنش‌ها در تجارت نفت خام فراهم کرده است.
افزایش اعتماد
به لطف این فناوری اعتماد بین تاجرین فعال در حوزه انرژی افزایش پیدا می‌کند. یک شبکه خصوصی بلاک چین با امنیت بیشتری اطلاعات کارفرما و پیمانکار را حفظ می‌کند. در کنار افزایش اعتماد میان کارفرما و پیمانکار، این سازوکار هزینه استخراج انرژی را کاهش می‌دهد و عملکرد بهینه‌ای را برای مجموعه‌های فعال در حوزه انرژی فراهم می‌کند.
جاگزین تراکنش‌های سنتی
نفت، یکی از ارزشمند‌ترین منابع تجدیدناپذیرِ دنیاست. به همین دلیل تراکنش‌های مالی در این حوزه اهمیت زیادی دارد. در نتیجه این فناوری جایگزین مناسبی برای تراکنش‌های سنتی در حوزه تجارت‌های نفتی شناخته می‌شود. رمزارزها امکان انتقال مستقیم تراکنش‌های مالی را بین طرف‌های قراردادهای تجاری بدون نیاز به بانک و مراکز مالی از این دست فراهم می‌کند.
نظارت بر قوانین
قوانین بسیار پیچیده‌ای از حفظ محیط زیست گرفته تا مالیات برای تجارت نفت و گاز در سرتاسر دنیا وجود دارد. به لطف ویژگی‌های این فناوری، دستگاههای ناظر با شفافیت بیشتری فرایند اجرای قوانین را نظارت می‌کنند. اطلاعات در این سازوکار همیشه به‌روز و قابل بررسی است.
کاهش تقلب
معاملات چندین میلیون دلاری در شرکت‌های فعال در حوزه انرژی انجام می‌شود. مدیریت این اطلاعات به شیوه سنتی نه‌تنها دشوار است، بلکه احتمال تقلب نیز در این شیوه افزایش می‌یابد. با قرارگیری چنین اطلاعات ارزشمندی در زنجیره بلوکی، احتمال دستکاری و تقلب به میزان چشمگیری کاهش پیدا می‌کند.
بهینه‌سازی ذخیره اطلاعات
به احتمال زیاد نام اینترنت اشیا به گوش شما خورده است. این فناوری ارتباط میان دستگاههای دیجیتال و حسگرها را در بستر اینترنت مهیا می‌کند. در نتیجه با ارتباط دستگاههای متصل به شبکه، کاربران به‌راحتی می‌توانند این دستگاه‌ها را در بستر اینترنت مشاهده و کنترل کنند. از آنجایی که نظارت بر فرایند انجام کارها در حوزه انرژی اهمیت زیادی دارد، اینترنت اشیا راه خود را به قسمت‌های مختلف انرژی پیدا کرده است. با این حال مدل‌های فعلی اینترنت اشیا با سازکاری متمرکز کار می‌کنند.
ذخیره این اطلاعات نیز عموماً با راه‌حل‌های متمرکز انجام می‌شود. در نتیجه احتمال حمله‌های سایبری به اطلاعات ذخیره‌شده افزایش پیدا می‌کند. در این زمینه نیز کاربرد بلاک چین در بهینه‌سازی ذخیره اطلاعات خودنمایی می‌کند. اطلاعات در این راه‌حل به صورت غیرمتمرکز ذخیره می‌شود. در نتیجه احتمال حمله‌های سایبری و دسترسی به اطلاعاتی که غیرمتمرکز ذخیره‌شده به میزان چشمگیری کاهش پیدا می‌کند.
بلاک چین چگونه مدیریت داده را در انرژی بهبود می‌بخشد؟
پیش از ظهور زنجیره بلوکی، مدیریت اطلاعات با روش ارباب / برده (master-slave) انجام می‌شد. روشی که از آن صحبت می‌کنیم مدلی ارتباطی برای کنترل متقارن اطلاعات به حساب میآید. در این روش یک دستگاه به‌عنوان مرکز ارتباطی شناخته می‌شود و فرایند دیگر دستگاه‌ها را کنترل می‌کند. فناوری زنجیره بلوکی مدیریت اطلاعات را نسبت به روش سنتی ارباب / برده کاملاً بهینه کرده است. در این فناوری حتی ذره‌ای ارتباط ارباب / برده میان رایانه‌ها در یک شبکه زنجیره بلوکی وجود ندارد. در عوض زنجیره بلوکی از نادهای نظیر (Peer Nodes) و مدل‌های توافق همگانی (consensus) برای بهبود مدیریت اطلاعات در حوزه انرژی بهره می‌گیرد.
رصد اطلاعات نیز در زنجیره بلوکی نسبت به مدل‌های سنتی دقت بیشتری دارد. زنجیره بلوکی، ساختاری خطی دارد. به عبارت دیگر زنجیره‌ای از رویدادهایی که برای یک بلوک انجام شده، مرحله‌به‌مرحله رصد می‌شود. به لطف چنین ویژگی مراحل تعمیر و نگهداری تجهیزات حامل انرژی راحت‌تر صورت می‌گیرد.
چالش ها و خطرات چیست؟
بلاک چین در کنار فایده‌هایی که دارد، چالش‌هایی را نیز پیش روی صنایع قرار داده است. برای نمونه می‌توان به هزینههای پیاده‌سازی این فناوری اشاره کرد. اگر راه‌حل‌های فعلی را رایگان حساب کنیم، باز هم نمی‌توان هزینه استخدام نیروهای متخصص به زنجیره بلوکی، مدیریت و هزینههای جانبی را نادیده گرفت. این هزینه‌ها روزبه‌روز در حال افزایش است. در نتیجه بسته به ابعاد پروژه زنجیره بلوکی، شرکت‌ها باید هزینه لازم را کنار بگذارند. مقیاس‌پذیری نیز یکی دیگر چالش‌های پیش روی زنجیره بلوکی در انرژی به حساب میآید. شبکه‌های تراکنش زنجیره بلوکی، صدها تراکنش را در هر ثانیه بدون اشتباه انجام می‌دهند. با این حال پردازش این تراکنش‌ها برای اپلیکیشن‌هایی در ابعاد گسترده در بستر زنجیره بلوکی دشوار است. نبود پاسخ‌دهی به تعداد زیادی کاربر یکی از مهم‌ترین چالش‌های فناوری زنجیره بلوکی است.
برای شما از امنیت زنجیره بلوکی تعریف‌و‌تمجید‌های زیادی کردیم. این تعریف‌ها به معنای نفوذناپذیربودن صددرصد شبکه زنجیره بلوکی نیست. معماری غیرمتمرکز زنجیره بلوکی به گونه‌ای است یک فرد یا شرکت برای نفوذ به این شبکه باید بیشتر از ۵۰ درصد قدرت پردازش شبکه را در اختیار داشته باشد. در دنیای فناوری به این شرایط، حمله ۵۱ درصد می‌گویند.
نبود نیروی متخصص، چالشی دیگری است که پیش روی توسعه فناوری زنجیره بلوکی قرار دارد. جالب است بدانید در یکی دوسال اخیر بازار کار برای نیروهای متخصص به زنجیره بلوکی حدود ۳۰۰ درصد افزایش پیدا کرده. در نتیجه بازار کار جهانی در این حوزه با کمبود نیرو متخصص روبه‌رو است. به چالش‌هایی که اشاره کردیم، سازگاری با سازوکار سنتی را هم اضافه کنید. بعضی از سازمان‌ها برای تعامل با زنجیره بلوکی باید کاملاً تغییر پیدا کنند.
سخن پایانی
بلاک چین در انرژی نیز همانند دیگر حوزه‌ها روبه گسترش است. با توجه به نفوذ سریع این فناوری در حوزه انرژی، انتظار می‌رود در چند سال آینده تحولات چشمگیرتری برای کاربرد بلاک چین در انرژی اتفاق بیفتد. خوشبختانه تجربه‌ای سودمند برای بهره‌گیری از بلاک چین در صنعت اندوخته‌ایم. به همین دلیل با خیال‌راحت می‌توانید روی تجربه همراهان خود در گرین پلاس حساب باز کنید.
پرسش و پاسخ
بلاک چین چیست؟
بلاک چین، نوعی پایگاه داده غیرمتمرکز است که فایده‌های بی‌شماری برای صنایع فعال در حوزه انرژی دارد.
بلاک چین چه کاربردی در حوزه انرژی دارد؟
بلاک چین، امنیت، شفاف‌سازی و اعتماد را در حوزه انرژی بهینه می‌کند.
چه چالش‌هایی پیش روی بلاک چین در حوزه انرژی وجود دارد؟
هزینه پیاده‌سازی، نبود نیروهای متخصص و تعامل بلاک چین با سازوکار سنتی از چالش‌های اصلی است که پیش روی بلاک چین در حوزه انرژی قرار دارد.